UYGUR HALK MÜZİĞİ

              ORTA ASYA TÜRK TOPLULUKLARI 

UYGUR HALK MÜZİĞİ  KÜLTÜRÜ

Merhaba  günlerdir öğrencilerime verdiğim ödevlerden ötürü orta asya türklerinin müzik kültürlerini araştırıyorum .Oldukça ayrıntılı araştırma sonuçlarını sadeleştirerek biraz olsun açıklamak istedim.

Öncelikle uygur halk çalgılarından biraz bahsedelim. Uygurlar için müzik hayatlarının vazgeçilmez bir öğesidir .Hemen hemen tüm evlerde bir iki tane halk çalgısı bulunur .Telli ,yaylı ,üflemeli ve vurmalılar olarak onlarca çalgı mevcuttur.

Telli çalgılar arasında; tembur, revap, dutar ve kalun,

    Yaylı çalgılar arasında; ecek, hoştar, satar,

    Üflemeli çalgılar arasında; zurna, ney, miskal ve balaman,

    Vurmalı çalgılar arasında da def, nağra, taş vb. bir kaç tanesini sayabiliriz .

vurmalılar arasından "nağra" bir zamanlar savaş davulu olarak kullanılmış .Zaten genel olarak türk kültüründe ve devletlerinde davul ve türevleri her daim savaş meydanlarında yerini almıştır Selçuklulular daha devlet kurulmadan önce  1305 te gaznelilerle yaptıkları savaşlarda "davul" ve "nakkare" kullanmışlardır. Osmanlı'da zaten "mehteran bandosu" malumunuz .

Yazılı kaynaklara göre uygurların bilinen en eski müzik örnekleri günümüzden 6 bin ila 8 bin yıl öncesine dayanır .Uygurlarda müzikli eğlencelere "meşrep " adı verilir. Sincan'ın  Dolan bölgesinde yaşayan halk yediden yetmişe büyük küçük ,genç yaşlı ,kadın erkek hep beraber Dolan meşrebine katılmaktadır .İli bölgesindeki "ottuz oğul meşrebi"nde genellikle birbirini yakından tanıyan ,samimi erkek akran grupları bulunur .Bu meşrebe kadınlar kesinlikle katılamaz . 

Uygur müziğinin en prestijli ve en iyi bilinen türü makamdır .

Dolanlara özgü "Dolan makamı" vardır .Dolan makamı ; Zilbayavan ,Uzhal ,Rak ,Muşaverek ,Bombayavan ,Cula ,Simbayavan ,Dogamet ve Hurekbayavan olmak üzere dokuz çeşitten oluşur.

Makamın yanı sıra uygurlar şarkılı epik hikayelerinin (destan) ve öyküsel şarkıların (koşuk ,lopar,aytış ve meddi name) ,dans müzik süitlerinin (sanem),enstrumental müziğin sufi törenleriyle ilgili müzikal türlerin ve daha çok dünyadaki çile ile hüsran dolu ,aşkın azabı konulu halk şarkılarının geniş repertuarının popüler geleneklerini de korumuştur.

Güney vaha kentleri Hotan ve Kaşgar 'ın müziksel gelenekleri Buhara ve Semerkant'in orta asya gelenekleriyle yakından ilişkiliyken ;Doğu vaha kentlerinden Kumul müziği ;Kuzeybatı çin müziğiyle daha yakından ilişkilidir.

Bugüne kadar bölgenin vaha kentlerinden her biri kendi sesini ve repertuarını korumuştur .

Uygur araştırmacılar ,müziklerinin kökenini çin'in kuzeyinde yaşayan çin hanedanının en eski vakayinamelerinde bahsedilen "Di" halkına ve M.Ö 11.yy  'a dayandırmaktadırlar .